Mùa xuân và phong tục – Đức Quảng

Chuyên Mục: Câu chuyện lửa tàn, Văn Thơ 41 0

Mùa Xuân và phong tục

Kính thưa quí anh chị,

cùng các em thân mến.

Bốn mùa bắt đầu từ mùa Xuân. Chu kỳ  của Dương lịch tính theo mặt trời mỗi ngày thì chu kỳ của Âm lịch tính theo mặt trăng mỗi tháng. Mùa Xuân là một khởi trình mới, chuyển động từ đông giá qua nắng trời ấm áp; chuyển động từ cành khô qua đâm chồi nảy lộc; chuyển động từ tháng Một (11), Chạp (12) qua tháng Giêng (1), tháng Hai. Người Á Đông tin tưởng rằng nếu mọi sự khởi đầu tốt đẹp thì sẽ có những kết thúc đẹp đẽ suốt năm nên mọi sự bắt đầu đều phải mới như làm mới nhà cửa, bàn thờ Phật, Tổ tiên,  y phục mới, bày trí mọi vật đều mới – chuyện cũ bỏ qua không nhắc tới nữa, niềm tin và hy vọng vào một năm mới đắc thắng, thành công hơn, và cách cư xử giao tiếp đều mới mẻ hơn.

Phong tục Việt Nam hơn 4000 năm văn hiến tính từ đời sống hoang dã, tụ lạc cho đến khi tổ chức thôn làng, phường xã, phủ huyện,  kinh đô đến các tổng, thị xã, tỉnh lỵ, thủ đô hay các thành phố lớn với thời gian đều có những sự chuyển biến đổi thay cho phù hợp với hoàn cảnh xã hội, tuy ảnh hưởng nhiều văn hóa, học thuật của Trung Quốc nhưng nền Văn hóa, học thuật của Việt Nam từ xưa đã biểu hiện được tính tự chủ, tự lập về mọi phương diện. Thí dụ như các quan lại, thần dân của Trung Quốc có thói quen hướng về phía bắc tạ lễ các vị vua Thiên triều thì người Việt Nam lại hướng về phương Nam hành lễ. Bằng chứng phổ biến nhất là các “Ngọ môn quan” từ kinh thành cho đến thành quách, đền thờ, lăng miếu đều xây cổng  tam quan Ngọ môn (Ngọ là hướng chính Nam) để cung nghinh thánh giá, tiếp chiếu chỉ, hay đón các quan lại, thượng khách. Trong Thập nhị chi 12 con giáp, người Hoa sử dụng tuổi Mão là con thỏ bạch; tuổi Sửu là con bò thì người Việt lại đổi thành Mão là con Mèo; Sửu là con Trâu vì đã phát giác đặc tính xung kỵ cá biệt giữa con Chuột (tuổi Tý) và con Mèo (tuổi Mão) gắt gao hơn cả bàng xung và con Trâu ở Việt Nam lên đồng, xuống ruộng, kéo xe cần cù chịu khó đa nănglợi ích cho nông gia hơn con Bò… Ngay cả khoa Tử Vi khi qua Việt Nam được nghiên cứu từ thời nhà Trần cũng đã định hướng một cách khác đi, thay vì xem các chính tinh làm chủ đạo thì các học giả nhà Trần đã đề cao vai trò của vòng Trường sinh (Thiên thời), vòng Địa lợi (Lộc tồn), và vòng Thái tuế (nhân hòa) [cụ Thiên Lương]…

Các vị Hoàng Đế phương Bắc  hay tự xưng là “Thiên tử”, có nghĩa là con trời, mà trời là vị vua giả tưởng  theo tiểu thuyết “phong thần” thời mạt Trụ – Vua đại diện cho “Trời” để phong “sắc thần”  và ban thưởng đất đai cho các vị  quan lại, danh thần, dân giả hữu công sau khi chết, trong đó các vị Thần tài, Phúc thần, Thổ địa, Táo quân, Đình thần… thì người Việt  đã ý thức về giáo dục theo phong tục qua các vị thần thiêng rất sớm.

Thí dụ tục dựng cây nêu cùng với phướng vàng, dưới ánh nắng tỏa đạo quang để xác định đất đai của loài người, truy đuổi tà ma về Âm dương giới; hay phong tục thờ ông Táo để biểu tỏ sự quan trọng của lửa bếp qua vị trí đặt bếp, vật liệu làm nhà Bếp không được bén lửa, không được tự ý dời bếp đến chỗ bén lửa; khi nấu nướng phải chú tâm và tắt lửa khi ra khỏi nhà; khi đi chợ chọn thức ăn phải tâm cơ sắp đặt tùy theo tánh ý mỗi người trong gia đình và thời gian nổi lửa phải tương ứng để giữ gìn hạnh phúc trong nhà, mỗi lần thắp nhang cho “ông táo” tự người nấu bếp phải có ý thức như vậy – Ngọn lửa nếu sơ xuất sẽ gây nên đại họa cho cả xóm làng. (Gặp năm có hỏa tinh giáng như: Sơn hạ hỏa; Thiên thượng hỏa; Lư trung hỏa, tích lịch hỏa.. không nên trưng bày nhiều đồ vật,  lễ phẩm có màu đỏ rất dễ chiêu dụ hỏa tinh lâm môn!)

Câu chuyện ông Thần Tài lẫn trong đống rác hay ông bà xưa thường khuyên con cháu không nên quét  rác ra đường vì sợ quét “tiền của” ra ngoài nhà là sự nhắc nhở về ý thức vệ sinh công cộng, nếu ai cũng quét rác ra đường hết thì phố xá  rác rến, nước thải lền đến cỡ nào! Nhưng nếu nói theo cách tiền tài bị quét ra đường thì người ta sẽ hốt rác cần thận và xem xét đàng hoàng trước khi đổ bỏ.

Người Việt xưa có câu: “Đất có Thổ công, sông có Hà bá” là để chỉ các vị thần chủ coi về đất đai, sông hồ, Vương Trạch là vị thần chủ của các ao cạn, đầm lầy. Cách thờ ông Địa thổ công của người Việt mình là hình tượng đầu quấn khăn, tay cầm quạt, mỗi lần động thổ, sửa chữa nhà cửa thì phải cúng bái xin phép vị Thổ công này cũng giống như ý thức nhắc nhở chúng ta  phải trưng cầu ý kiến, han hỏi những thành viên có liên quan đến gia đình hoặc hai bên hàng xóm để tránh sự xích mích mất lòng khi xây dựng, sửa chữa…

Khi qua đến Bắc Kinh Trung Quốc chúng tôi mới biết người Hoa ở Lục Địa đã có thói quen thờ và thắp nhang cúng Thần Tài của họ là tượng Bố Đại hòa thượng có mang theo cây ngọc như ý và vác cái bị lớn chứa đầy những nén vàng, dân chúng mỗi lần đi ngang vái lạy rồi cúng cho tượng này vài ba đồng tiền lẻ, làm chung quanh tiền bạc đồng xu, tiền giấy cao như đống giấy vụn vung vãi chung quanh, cái hình tượng mà lâu nay chúng ta chọn là tượng Di Lặc, đức Phật đương lai cũng đang bị phong tục dân gian Trung Quốc biến hóa thành ông thần chuyên đi ban phát tài lộc tầm thường, hạnh phúc trong danh lợi thế quyền. Trong khi Phật Giáo Nam Tông từ Ấn Độ đến các nước Tích Lan, Thái Lan, Myanmar … xưa nay vẫn trung thành với hình tượng đức Di Lặc tương lai (Maitreya)trong hình tướng một vị Bồ Tát Thiên tử với 32 hảo tướng, thân kim sắc (hình). Di Lac A

Điều quan trọng nhất là mỗi người chúng ta, ông bà hay nhắc nhở cháu con đều có “hai bên vai giác” hai vị thần đi theo chúng ta như hình với bóng ngày đêm ở hai bên vai ta chuyên môn ghi chuyện thiện, việc ác  để nhắc nhở mỗi người phải giữ gìn lương tâm chân thật và trong sáng, dù khi chúng ta chỉ ở có một mình vẫn phải giữ tác phong đi đứng, ngồi, nằm nghiêm chỉnh điều hòa ba nghiệp tịnh yên.

Các vị Thần, dù là  hiện diện trong phong tục dân gian cũng là một sự nhắc nhở giáo dục ý thức thông thường trong đời sống lúc các thời kỳ mạng lưới giáo dục còn thưa thớt thô sơ! Khi chúng ta chưa đủ ý thức sống giữa mình và mọi người thì rất cần các vị “thần thiêng” này linh ứng để nhắc nhở ý thức chúng ta tỉnh táo tránh phạm các sai lầm.

 

 

 

Đức Quảng

 

Bài Viết Liên Quan

Thêm phản hồi